İşçi – işveren arasındaki iş ilişkisinin temelini oluşturan hizmet akdi (iş sözleşmesi), kısaca işçinin işverene bağımlı olarak iş görmeyi, işverenin de işçinin yaptığı işe göre ücret ödemeyi üstlendiği bir sözleşmedir. Dolayısıyla işçinin herhangi bir işverene bağlı olarak çalışmasının sebebi işverenden alacağı ücrettir.
Bu nedenle çalışanların ücret hakları mevzuatla güvence altına alınmıştır. İş Kanununda ücret artışı yani zam konusunda herhangi bir hüküm olmayıp, bu konu işçi – işveren arasındaki anlaşmaya bırakılmıştır.
Ancak bu durumun tam aksine çalışanın ücretine zam yapmak yerine, ücretini düşüren işverenlere de rastlanmaktadır. Bu durum daha çok, işverenin ekonomik sıkıntı içerisinde olması, diğer giderler yanında işçi ücretlerini de ödemekte zorlanması ya da işçinin işten ayrılmaya, işi bırakmaya zorlanması gibi sebeplerden kaynaklanabilmektedir.
Peki işveren işçinin ücretini düşürebilir mi, ücrette indirim yapabilir mi ?
İşçinin çalışma nedeni alacağı ücret olduğundan, bu nedenle çalışanların ücret hakları mevzuatla korunmuştur.
Dolayısıyla söz konusu mevzuat hükümleri gereği işveren tek taraflı bir kararla işçinin ücretini düşüremez, ücretinde indirim yapamaz.
Ancak;
İşveren tek taraflı olarak işçinin ücretini düşüremez, ancak işçi – işveren aralarında anlaşarak asgari ücretin altında olmamak kaydıyla ücreti düşürebilirler. Buna engel bir durum yoktur. Yalnız burada önemli olan ücretteki indirimi işçinin özgür iradesiyle kabul etmiş olmasıdır, eğer işveren işçiye ücretteki indirimi zorla, tehditle, baskıyla kabul ettirirse, bu durum işçinin onayı olmadan yapılmış bir değişiklik sayılır.
İşveren İşçinin Onayını Almadan veya Baskı İle Onayını Alarak Ücreti Düşürürse İşçi Ne Yapabilir ?
İşverenin işçinin onayını almadan ücretini düşürmesi veya bu konuda işçinin onayını alsa, sözleşme imzalatsa bile bunu zorla, tehdit veya baskıyla yapmış olması, işçinin iradesinin fesada uğratılmış olması halinde, bu durum çalışma şartlarında işçinin onayı olmadan yapılmış esaslı değişiklik kapsamına girer ve işçiye iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı verir.
İşçi Ücretin Düşürülmesini Kabul Etmezse İşveren Ne Yapabilir ?
Eğer işveren maddi/ekonomik olarak zor durumdaysa, giderleri, işçi ücretlerini ödemekte zorlanıyorsa, bu nedenle işçi ücretlerini düşürme zorunluluğu doğduysa, buna karşılık işçi ücretinin düşürülmesini kabul etmiyorsa işveren iş sözleşmesini feshetme yoluna gidebilir. Bu durumda işçiye hak ettiği tazminatları ödemesi gerekir tabi.
İsmail SÖNMEZ
