2023 takvim yılı ŞAHSİ gelirlerinin beyan edileceği Gelir Vergisi beyanname verme dönemi 1 Mart’ta başladı ve 1 Nisan akşamına kadar devam edecek. Peki, kimlerin gelir vergisi beyannamesi vermesi gerekiyor? Yazımda çok fazla teknik detaylara girmeden bu konuyu ele almaya çalışacağım.
Bilindiği üzere, ülkemizde, gelir veya kazanç elde etmiş olan gerçek kişiler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre vergilendirilmektedir.
Gelir vergisi, temel olarak beyana dayalı olsa da, yani kişilerin kendi gelirlerini bir beyanname ile vergi idaresine bildirmeleri yoluyla vergilendirilecek olması genel kural olsa da, kanunda yer alan ve belli koşullarda gelirler üzerinden çeşitli oranlarda kesinti yapılarak vergileme, öteden beri toplumun büyük kesimleri için uygulanmaktaydı. Örneğin, tutarı ne olursa olsun tek bir işverenden ücret geliri elde edenler, bankalar üzerinden mevduat faiz geliri elde edenler, yine banka veya aracı kurumlar aracılığıyla yurtiçi hisse senedi alım satımı, repo, tahvil, bono vb. gelir elde edenler örnek verilebilir. Bu tip gelirlerden kaynakta kesinti yapılarak ilgili gelirler, nihai vergileme dediğimiz şekilde, sonrasında başka bir beyana gerek olmaksızın vergilendirilmiş olmaktaydı.
Bu nedenle, düzenli beyanname veren şirketleri bir kenara bırakırsak, Türk toplumunda ticari, zirai ve serbest meslek kazancı elde edenler dışındaki gerçek kişilerin gelirlerini, “beyanname” adı verilen bir form ile beyan etmesi son yıllara kadar pek alışılagelen bir durum değildi.
Bu kapsamda bu günlerde, gerçek kişi vatandaşlarımızdan şu soru sıkça gelmektedir; benim bu yıl beyanname vermem gerekiyor mu?
Bu sorunun cevabını bulabilmeniz için açıkçası geçmiş yıl olan 2023 yılı hakkında biraz kafa yormanız ve birkaç hesap yapmanız gerekiyor. Doğru bir vergi beyanı için biraz finansal geçmişinizi düşünmek ve masaya yatırmak önemli. Şimdi aşağıda yer alan konularda analiz yaparak 2023 yılını yeniden düşünün ve banka hesaplarınızda bir araştırma yapın. Aşağıda yer alan tutarlarda gelir elde ettiyseniz vergi beyannamesi vermeniz gerekir.
- 21.000 TL’nin üzerinde konut kira geliri elde ettiyseniz,
- 150.000 TL’nin üzerinde işyeri kira geliri elde ettiyseniz,
- 150.000 TL’nin üzerinde Eurobond geliri elde ettiyseniz,
- Çeşitli mobil uygulamalar veya bankalar aracılığıyla Yurtdışı borsalarda hisse senedi alım satımlarından, temettü ödemelerinden ve boşta duran yabancı paralarınıza verilen nemalardan elde ettiğiniz gelirleriniz varsa ve bunlar yıllık toplam 8.400 TL’yi aşıyorsa,
- Tek veya birden fazla işyeri fark etmeksizin toplam 1.900.000 TL’nin üzerinde ücret geliri elde ettiyseniz,
- Aynı anda veya yıl içinde işyeri değiştirerek birden fazla işyerinden maaş aldıysanız ve seçeceğiniz bir işveren hariç diğerlerinden elde ettiğiniz gelir 150.000 TL’nin üzerindeyse,
- Edinme tarihinden itibaren 5 yıl geçmemiş olan bir gayrimenkulünüzü 2023 yılı içerisinde sattıysanız ve enflasyona göre endekslendiği halde 55.000 TL’nin üzerinde bir kazanç oluştuysa,
beyanname vermeniz ve bu beyan sonucu hesaplanan vergileri 2 eşit taksitte (Mart ve Temmuz aylarında) ödemeniz gerekmektedir. Burada, elde edilme ihtimali en yüksek olan gelirleri sıraladığımı, beyanname verme durumlarının bunlarla sınırlı olmadığını, daha farklı koşullarda da beyanname verilmesi gerekebileceğini unutmayın ve bize özel danışın.
Gelir Tespitinde ve Beyanlarında Dikkat Edilecek Hususlar
Gelirlerinizi tespit ve beyan ederken dikkat etmeniz gereken birkaç hususu da şu şekilde belirtmek istiyorum.
- Konutlardan elde edilen kira gelirlerinde 2023 yılında 21.000 TL’lik istisna bir kişi için tanınan istisna rakamıdır. Yani, konutta birden fazla ortak varsa, her biri kendi beyannamesinden 21.000’er TL düşebilecektir. Bunun yanında gelirlerinizi birden fazla konuttan elde etseniz dahi kişi olarak bir defa 21.000 TL istisna rakamını düşebilirsiniz.
- İşyeri kira beyan sınırı olan 150.000 TL üzeri geliri hesaplarken işyerinizin tevkifata tabi olarak kiralandığını, tevkifat kavramını açıklamak gerekirse- kiralarınızdan belli bir oranda vergi kesintisi yapıldığını varsayıyoruz. İşyerinizin kiralarından kesinti yapılmıyorsa, gelirinizin yıllık toplam 8.400 TL’yi aşması durumunda bu gelirlerinizi beyan etmeniz gerekecektir.
- Sahip olduğunuz Eurobond’ların kupon ödemelerinden elde edilen faiz gelirlerinizden varsa birikmiş faiz ve fazla anapara ödemesi gibi maliyet unsurlarını düşebileceğinizi bilin.
- Yurtdışı hisse senedi alım satımlarda aynı hisse senedinden farklı tarihlerde alım ve satım yaptıysanız, ilk sattığınız hisse senedinin alış fiyatını, ilk aldığınız tarihtekilerle kıyaslamanız ve bu şekilde “ilk giren ilk çıkar” kuralına göre karlarınızı hesaplamanız gerektiğini bilmelisiniz.
- Ücret gelirlerinizi hesaplarken “safi” tutar üzerinden toplama yapmalısınız, yani bordrolarınızda yer alan (gayrisafi) brüt ücretten SGK işçi kesintileri, işsizlik sigorta primi, varsa SGK destekleme primi, yine varsa hayat/şahıs sigorta primleri, sendika aidatları ve engellilik indirimi tutarlarını düştükten sonra kalan tutarlar üzerinden hesaplama yapmalısınız. Bunlar aynı zamanda, bordrolarda kesilen vergilerin, üzerinden hesaplandığı matrahlardır.
- Gayrimenkulün 5 yıl içinde satılması nedeniyle elde edilen gelirlerde, gayrimenkulü alış tarihinizle, satış tarihi arasında %10’u aşan bir enflasyon artışı varsa, alış bedelini TÜFE enflasyon oranında endeksleme yaparak elde ettiğiniz kazançları enflasyondan arındırabilirsiniz. Bunun yanında, yapmış olduğunuz giderleri, elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve sizin ödediğiniz giderleri ve ödenen vergi ve harçları indirme hakkınız da vardır. Sonrasında çıkan kazancın 55.000 TL’sini istisna olarak indirebileceksiniz.
- Ne suretle olursa olsun gelir vergisi beyannamesi vermeniz gerektiğinde, kendinize, eşinize ve küçük çocuklarınıza ait hayat/şahıs sigorta primleri, eğitim ve sağlık harcamalarınızı ve yapmış olduğunuz bağışları belli oran ve koşullar çerçevesinde beyannamede toplam gelirinizden indirebileceğinizi bilmelisiniz.
Beyanname Vermezsem Ne Olur?
Beyanname verilmezse ne olurun cevabı olarak, kısaca ifade etmek gerekirse vergi idaresi beyan etmeniz gereken gelirleriniz olduğunu tespit ettiğinde, kanunlarda yer alan çeşitli mekanizmaları çalıştırarak, sizden bu vergileri, izaha davet, gönüllü uyum veya olası bir vergi incelemesi kapsamında gecikme faizi ve cezasıyla birlikte tahsil etme yoluna gidecektir.
Endişe verme niyetinde değilim ancak günümüzde gelişen teknoloji ve bankacılık sistemi ile vergi idaresinin geniş bilgi edinme yetkileri birlikte düşünüldüğünde, gelirlerinizin tespit edilmesi inanın çok kolay; bunu göz önünde bulundurmanız faydanıza olacaktır.
İsmail SÖNMEZ
